Historia

FRAGMENT DOKUMENTU DOTYCZĄCY ZWROTU PRZEZ KSIĘCIA WACŁAWA WSI GARDAWICE I GOSTYŃ,

ODEBRANYCH ICH WŁAŚCICIELOWI PIOTROWI GARDAWSKIEMU.

ŁACIŃSKI TEKST ORYGINAŁU ZAGINĄŁ. PONIŻSZE BRZMIENIE WEDŁUG STAREGO ODPISU Z POCZĄTKU XVI WIEKU,

PRZECHOWANEGO W ARCHIWUM DÓBR PSZCZYŃSKICH  W PSZCZYNIE, W AKTACH MIEJSCOWYCH 'GARDAWICE'.

(DAT. W BUDAPESZCIE, 29 MAJA 1474 R.)

Nos Matthias Dei gratia rex Hungarie, Bohemie etc. necnon Slesie et 
Lucemburgensis dux etc. memorie commendamus tenore presencium, significantes 
quibus expedit universis, quod fideles nostri illustris dux Wenceslaus 
Ratiboriensis et nobilis Petrus Gardawski nostre maiestatis venientes 
in conspectum, idem dux Wenceslaus sponte confessus extitit in hunc modum: 
quod licet ipse alias, dum prefatus Petrus Gardawski suis serviciis extitisset 
mancupatus, attentis et consideratis fidelium serviciorum meritis eiusdem, 
quasdam duas possessiones: 
Gardawicze et Gostinia vocatas, in prefato ducato nostro Slesie habitas, 
simul cum universis pertinentiis et utilitatibus eidem Petro suisque heredibus 
et posteritatibus universis nomine perpetuo et irrevocabiliter possidendas 
dedisset, donasset et contulisset; tamen expost, cum idem Petrus, destituto 
eodem duce Wenceslao, nostre maiestati adhesisset, easdem possessiones de 
manibus eiusdem Petri rursus occupasset, et omnes proventus et utilitates 
earundem pro se usurpasset; quas quidem possessiones rursus eidem Petro suisque 
heredibus et posteritatibus universis remisisset et resignasset, immo remisit 
et resignavit coram nobis, ius nullum vel iuris et dominii proprietatem in 
eisdem possessionibus sibi suisque heredibus et posteritatibus reservari...

PRZEKŁAD TEKSTU ŁACIŃSKIEGO

My Maciej, z Bożej łaski król Węgier i Czech etc. jakoteż książę Sląska 
i Luksemburga etc. przekazujemy ku pamięci brzmieniem niniejszego dokumentu 
oraz powiadamiamy wszystkich, których to dotyczy, że wierni nasi: oświecony książę 
Wacław Raciborski i szlachetny Piotr Gardawski , przystąpiwszy przed oblicze 
naszego majestatu, tenże książę Wacław dobrowolnie zeznał w taki sposób: że on 
sam, gdy wspomniany Piort Gardawski pozostawał w jego służbie, zważywszy bacznie 
tegoż zasługi i wierną służbę, dał, darował i nadał dwie włości: Gardawice 
i Gostyń nazwane, we wspomnianym naszym księstwie śląskim posiadane, razem 
z wszystkimi przynależnościami i użytkami temuż Piotrowi oraz wszystkim jego 
spadkobiercom i potomkom na wieczną i nieodwołalną własność. Jednakże później,
kiedy tenże Piotr,po złożeniu z godności tegoż księcia, trzymał stronę naszego 
majestatu,znowu te włości z tegoż Piotra rąk był zajął i wszelkie dochody ich 
i pożytki sobie przywłaszczył. Te więc włości teraz temuż Piotrowi i jego 
spadkobiercom  i potomkom znowu przywłaszczył i z nich się zrzekł, jak i owszem 
wobec nas się zrzeka i zwraca je, nie zostawiając dla siebie ani dla swych 
spadkobierców i potomków żadnego prawa własności lub dominialnego w tych 
włościach...

Tekst łaciński i jego tłumaczenie w:
L. Musioł, GOSTYŃ. Zarys dziejów gminy i parafii. Opracowanie powstało 
na zlecenie ks. prob. J. Jachowskiego w r. 1963 (maszynopis)

OBSZERNE OPRACOWANIE W: 

L. MUSIOŁ, GOSTYŃ. ZARYS DZIEJÓW GMINY I PARAFII. 

OPRACOWANO ŹRÓDŁOWO W R. 1963 NA ZLECENIE KS.J. JACHOWSKIEGO, 

PROBOSZCZA W PARAFII ŚW. AP. PIOTRA I PAWŁA W GOSTYNI.

W sąsiedztwie dzisiejszej Gostyni już od 1287 roku wymienia się takie miejscowości jak Łaziska, Wyry, Wilkowyje, przypuszcza się też, że stara Gostyń istnieje już od XIIIw.

W WYPADKU GOSTYNI MAMY DO CZYNIENIA Z PODWÓJNYM ZAŁOŻENIEM WSI:

Gostyń, jako wieś istniejąca już w wiekach średnich, znika po roku 1474 (zniszczona przez księcia Wacława, ówczesnego pana ziemi pszczyńskiej i rybnickiej - patrz tekst na początku strony). Gostyń pojawia się na nowo jako osada zagrodnicza około roku 1570. Nową wieś Gostyń, po 100 latach przerwy (1474 - 1575) założono na zarządzenie ówczesnego pana na Pszczynie, barona Karola Promnica. Odtąd nieprzerwanie możemy śledzić jej rozwój.Nowy początek stanowią 4 gospodarstwa zagrodnicze (czy na wschód czy na zachód od drogi mikołowskiej - to trudno dziś dociec). Urbarz z 1575 r. podaje nazwę wsi 'Gostin', a w roku 1586 odnajdujemy wiadomość o tym, że Gostyń ma 4 zagrodników i wójta. Wymienia się Marcina Kurpasa jako wójta i zagrodników: Urbanek (brak imienia), Wacław Sławik, Andrys Glabosz i Paweł Słonka. W 1640 roku Gostyń liczy 10 gospodarstw zagrodniczych. Pod koniec XVIIw. zaczynają się budować chałupy dla małorolnych. W roku 1718 jest ich 28. Dane urzędowe z 1840 podają, że wieś Gostyń podlega urzędowi gospodarczemu księcia pszczyńskiego. Liczy 50 domów, 608 mieszkańców w tym 26 protestantów i 4 żydów. Dzieło topograficzno - statystyczne z 1864 r. informuje z kolei, że wieś Gostyń ma według kategorii gospodarstw 12 zagrodników, 33 chałupników rolnych, 8 chałupników bezrolnych. Razem na te gospodarstwa przypada 1120 morgów magdeburskich roli, 440 morgów łąk, 74 morgi ogrodów, 137 morgów lasu chłopskiego, 94 morgi pastwisk, 6 morgów stawów chłopskich, 20 morgów nieużytków. Ze zwierząt domowych wylicza się 49 koni, 172 sztuki bydła rogategi i 53 świnie. Z całej wsi podatek zostaje obliczony na 492 talary. Na początku XX w. obszar Gostyni zostaje podzielony na gminę polityczną i obszar dworski. W 1905 r na obszarze gminy mieszka 955 osób. Wśród nich są takie zawody jak m.in.: chałupnik rolny, górnik, szewc, rzeźnik, rębacz górniczy, zagrodnik, woźny amtowy, dzierżawca myta szosowego, właściciel młyna. Naczelnikiem gminy jest Franciszek Wróbel. Obszar dworski zamieszkuje 61 osób (sami drwale). Naczelnikiem dworskim jest mistrz leśny Bernard Knoepffer, zarazem naczelnik policji.

Szkoła w Gostyni

Od 1765r. istnieje na Śląsku obowiązek szkolny. Dzieci uczęszczają do przykościelnej szkoły w Mikołowie (rektor pobiera 2 grosze opłaty za dziecko). Według istniejących danych z Gostyni do szkoły uczęszcza wtedy 24 dzieci. W 1821r. dzieci z Gostyni i Wyr przenoszą się do Łazisk (85 dzieci).Od 1831r. regularna nauka szkolna rozpoczyna się w Gostyni. Szkoła jest w chłopskiej chacie, nauczycielem zaś Ignacy Witaliński, mistrz powroźnik z Mikołowa. Szkoła murowana w Gostyni powstaje przy szosie, w środku wsi w latach 1836 -1838 i może pomieścić 100 dzieci. Koszt budowy to 207 talarów i 2 grosze srebrne. Od roku 1865 istnieje przy szkole boisko gimnastyczne. Do 1872 roku nauka w szkole gostyńskiej odbywa się zasdniczo w języku polskim. Później przychodzi czas germanizacji aż do roku 1922.

Podaje się ciekawą statystykę z roku 1871: 
 ...Na Gostyni jest 500 osób piśmiennych, analfabetów 170... . To znaczy że 71,6% mieszkańców Gostyni powyżej 10 lat potrafi czytać i pisać.

Po 1922roku w Gostyni powstaje szkolnictwo polskie. W 1926 roku szkoła w Gostyni jest pięcioklasowa (4 nauczycieli i 295 uczniów). Kierownikiem szkoły od 1922r. jest Józef Cholewa z Radzionkowa. Nauczyciele z tamtych lat to m.in.: Trzęsicki Ignacy, Simka Franciszek, Stawicki Izydor, Szulcówna Jadwiga, Dylikówna Jadwiga, Sitko Józef Polakówna Helena, Michalikówna Hildegarda, Zdunkówna Joanna.

Dawny przemysł w Gostyni

W Gostyni od połowy XVIII w. istnieje tartak dominialny i młyny zbożowe. W początkach XX wieku ich właścicielami  są Walenty Zagórski i Wawrzyna Pinocy. W pierwszych latach XVIII w. powstaje w Gostyni szklarnia, tj. huta wyrobu szkła - na północ od starej szkoły, tuż przy drodze do Mikołowa. W 1721r. mistrzem w tej hucie jest Michał Centner. Huta przestaje istnieć w roku 1780. W 1850 r., tam ...gdzie droga z Mikołowa do Kobiora i Pszczyny przechodziła przez Gostynię... powstaje huta żelaza ADELHAJD. Zakład nie wytrzymuje konkurencji i upada pod koniec 1870 r.

Komunikacja

W latach głodowych 1846 - 1848 powstaje droga z Mikołowa przez Gostyń do Pszczyny i dalej do ówczesnej granicy austriackiej. Koszt budowy 4 milowej szosy to 121303 talary.

Wiek XX oczekuje na odrębne opracowanie

Aż do 1921 roku mieszkańcy Gostyni należeli do nader licznej, jak na owe czasy, rodziny parafialnej kościoła Św. Wojciecha w Mikołowie. Wystarczy wspomnieć, że jeszcze na początku XX wieku, do mikołowskiej Parafii należały między innymi dzisiejsze dzielnice Katowic: Ligota, Panewniki i Piotrkowice oraz Łaziska Dolne, Średnie i Górne.

Od 1921 roku lokalia Gostyń należała do Parafii w Wyrach (zbudowany tu kościół został poświęcony w roku 1925). W 1922 roku na gostyńskim cmentarzu zbudowany został kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego, a parafia przy tym kościele założona została w roku 1925.
W dniu 18 sierpnia 1935 roku, dokonano poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę nowego kościoła w Gostyni. Projekt świątyni sporządził architekt Affa z Katowic. Za patronów wybrano Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Na mocy zezwolenia Kurii Biskupiej, aktu poświęcenia dokonał Ojciec Celestyn Rogowski, Salwatorianin z Mikołowa. 

W protokole wizytacyjnym, z grudnia 1935 roku, czytamy:

Kościół buduje się staraniem Ks. Proboszcza Piotra Pawełczyka, z dobrowolnych ofiar tak miejscowych jak i pozamiejscowych dobrodziejów

Budowa kościoła trwała niespełna cztery lata. W maju 1939 roku w nowym kościele odbywa się, po raz pierwszy, uroczystość Pierwszej Komunii Świętej. W dwa tygodnie później Ks. Dziekan Jan Janota z Wyrów dokonuje poświęcenia nowych dzwonów.

Datą szczególną jest dzień 2 lipca 1939 roku. O godzinie 9.30 rozpoczyna się uroczystość poświęcenia nowego kościoła. Ze specjalnym zezwoleniem Kurii Biskupiej,przewodniczy jej i dokonuje poświęcenia Ks. dr Karol Wilk, ówczesny proboszcz kościoła Św. Wojciecha w Mikołowie. 

Pokaż pozostałe

Po latach przy Kościele Św. Ap.Piotra i Pawła w Gostyni ks. proboszcz Józef Żołdak wybudował nowe probostwo z domem katechetycznym. Obiekt został poświęcony 26.10. 1975r. W latach 1981 - 1984 przeprowadzono modernizację wnętrza kościoła według projektu artysty plastyka Pawła Wilczka z Katowic. Następne prace związane z remontem kościoła i obejścia kościelnego rozpoczęły się w roku 1997 i  nadal trwają:

Od wiosny 1997 roku prowadzono prace związane z budową parkingu na terenie dawnego ogrodu probostwa. Zostały one zakończone końcem 1997 roku. Powstał parking mieszczący 56 samochodów. W tym czasie (lipiec 1997 roku) wielkie ulewy naruszyły dach kościoła. Rada parafialna wraz z całą parafią zadecydowała o remoncie i wymianie dachu pokrytego blachą cynkową na miedź. 28.10. 1997 została zebrana pierwsza zbiórka na planowany remont.
Rozpoczęły się także prace remontowe w domu katechetycznym (adaptacja jednej z salek na bibliotekę parafialną, wymiana ogrzewania węglowego na gazowe...).
Remont dachu kościoła został doprowadzony do szczęśliwego końca po zmianie wykonawcy w październiku 1999r.

Z innych ważnych dla parafii spraw należy wymienić osuszanie kościoła przeprowadzone w miesiącach 09. - 10. 2001, prace związane z nagłośnieniem kościoła, fundację nowych marmurowych bocznych ołtarzy i balasek oraz malowanie kościoła, które rozpoczęło się 7.1.2003r. 
Nowy wystrój łącznie z oświetleniem został zaprojektowany przez Panią mgr Katarzynę Harazin z Mikołowa. Prace prowadziła firma malarska Potysz i syn.
Znaczące dla ostatnich lat życia parafii jest także uprządkowanie spraw związanych z cmentarzem.
Znajduje się on na terenie parafii sąsiedniej, ale do pewnego czasu był zarządzany przez proboszcza parafii Św. Apostołów Piotra i Pawła. 1.2.1999r. został przekazany pod zarząd parafii Podwyższenia Krzyża Św. w Gostyni. Od tego też czasu trwały próby przekształcenia starego kościoła, stojącego na cmentarzu, na kaplicę pogrzebową. Po generalnym remoncie, prowadzonym przy udziale finansowym obu gostyńskich parafii, kaplica została oddana do użytku i służy obecnie całej Gostyni.

Po świętach wielkanocnych w marcu 2008 rozpoczęły się prace wokół kościoła.

Do względnej całości obrazu ostatnich lat wypada dodać pewne fakty z życia i historii duchowej parafii. Należą do nich następujące wydarzenia:

• Peregrynacja kopii Obrazu Jasnogorskiego (19.2. i 20.2 1997r.)
• Tydzień Eucharystyczny na rozpoczęcie Kongresu Eucharystycznego w 1997r.
• Powołanie do życia gazetki parafialnej 'Głos Apostołów' - 19.10.1997r.
• Rozpoczęcie obchodów dnia Fatimskiego każdego 13 miesiąca
• Wizytacja ks. biskupa Gerarda Bernackiego w dniach 25.10 - 26.10.1998r.
• Dziękczynienie za 60 lat istnienia kościoła parafialnego - 31.10.1999r.
• Misje na koniec wieku prowadzone przez o. werbistów w ostatnim tygodniu 2000r.
• Kilkuletnie wsparcie finansowe dzieci z północy Polski - do 30.11.2002r.
• Pielgrzymka Roku Jubileuszowego do Bujakowa 30.7. 2000r.
• 10 lecie posługi szafarzy nadzwyczajnych Komunii Św w dniu 24.3.2002r.
• Ustalenie wspólnej trasy procesji Bożego Ciała dla całej Gostyni od 2003 roku
• Wizytacja ks. biskupa Stefana Cichego w dniach 23 i 24 października 2004r.

Po zniszczeniach spowodowanych przez grad witraże zostały wymienione na nowe w roku 2014.

Witraże  zaprojektowano i wykonano w Artystycznej Pracowni Witraży P. Dominiki STACH z Rybnika.